Κάλβος Ανδρέας, 1792-1869 - Ωδαί
Ανδρέας Κάλβος. Πόσα άραγε γνωρίζουμε γι’ αυτόν τον μέγιστο ποιητή και πόσοι από εμάς; Είναι αλήθεια πως τ’ όνομά του αναφέρεται κυρίως στις εθνικές επετείους και ίσως σε κάποιες τάξεις του σχολείου στο μάθημα της «γλώσσας». Αυτή ήταν και για μένα η πρώτη επαφή και φυσικά δεν θα κρύψω, πως το μόνο που θα μπορούσα να αναγνωρίσω απ’ το έργο του, ήταν η πρώτη στροφή του ποιήματος
«Εις Σάμον»:
«Όσοι το χάλκεον χέρι
βαρύ του φόβου αισθάνονται,
Ζυγόν δουλείας, ας έχωσι·
Θέλει αρετήν και τόλμην
η ελευθερία»
Ο τελευταίος δε στίχος, είναι γνωστό πως έχει περάσει πλέον το επίπεδο της αναγνωρισιμότητας και κοσμεί το πάνθεον των αθάνατων και πιο σημαντικών φράσεων που έχουν ποτέ ειπωθεί.
Πρόσφατα, σε μια αναπάντεχη έφοδο στην βιβλιοθήκη μου, βρήκα ένα παλιό, σκληρόδετο βιβλίο, χαμένο μέλος κάποιας παλαι ποτέ, δραστήριας εγκυκλοπαίδειας. Στα χρυσά γράμματα του εξωφύλλου διάβασα: «Ανδρέας Κάλβος - ΩΔΑΙ». Μια εσωτερική ώθηση μ’ έκανε να το κατεβάσω πάραυτα.
Στο φυλλομέτρημα πάνω ένιωσα ρίγος. Ίσως να ‘ταν οι τίτλοι: «Ο φιλόπατρις», «Εις δόξαν», « Εις τον Ιερόν Λόχον», «Εις την Νικην», «Εις τον προδότην»…. κ.α. Ίσως να ‘ταν η καθαρεύουσα, μα φτιαγμένη σε βάση δημοτική. Ίσως κι η συγκίνηση της εξιδανίκευσης της πατρίδας, που έστω και σαν άπιαστο όνειρο τόσο πολύ μας λείπει, ειδικά σήμερα. Ίσως… κι όλα αυτά μαζί.
Στη συνέχεια, το φυλλομέτρημα μου σταμάτησε απότομα στην Ωδή που αποτελεί τον ύψιστο φόβο, με το ρίγος να δίνει την σειρά του στα εναλλασσόμενα συναισθήματα που αυτός προκαλεί, μα κυρίως στους στίχους που ο Κάλβος ορθώνει εμπρός του.
Διαβάζω στην στροφή ΙΗ:
«Σεις οι δειλοί αχνύζετε
όταν τις ψιθυρίση
τ' όνομα του θανάτου
αλλ' άφευκτος ο θάνατος,
άφευκτος είναι.»
Εκεί ακριβώς σκέφτηκα πως δεν θα μπορούσε να αποτυπωθεί με πιότερη απλότητα και πυγμή συνάμα, το αναπόδραστο του τετελεσμένου.
Επίσης, με συγκλόνισαν οι στροφές ΚΕ:
«Ω φωνή, ω μητέρα,
ω των πρώτων μου χρόνων
σταθερά παρηγόρησις·
όμματ' οπού μ' εβρέχατε
με' γλυκά δάκρυα!
και ΚΣΤ:
«Kαι συ στόμα οπού εφίλησα
τόσαις φοραίς, με' τόσην
θερμοτάτην αγάπην,
πόση άπειρος άβυσσος
μας ξεχωρίζει!
μέσα απ΄ τις οποίες προσεγγίζουμε διάφανα μα ουσιαστικά τον πόνο της απώλειας αγαπημένων προσώπων, διαμέσου του ποιητικού λόγου.
Έπειτα, κάνοντας μια πιο σφαιρική ανάγνωση του έργου του, παρατήρησα πως οι ιδέες του έχουν αρετές , δύναμη και όραμα. Και είναι τόσο ισχυρές μέσα του, όσο και η πεποίθηση για άμεση λευτεριά της πατρίδας!
«Γη των θεών φροντίδα
Ελλάς ηρώων μητέρα…»
γράφει στην ωδή «Ο ωκεανός», όπου διαφαίνεται πως κυρίαρχα εμπνέεται από το ένδοξο παρελθόν της πατρίδας. Έμπνευση όμως , που φαίνεται να κατακρημνίζεται όταν εκείνος επιστρέφει στην ελληνική πραγματικότητα, με πιο σημαντική συνέπεια το τέλος της ποιητικής του δραστηριότητας.
Συμπερασματικά, θα έλεγα πως ο Ανδρέας Κάλβος είναι ένας γενναίος της ποίησης. Οι απόψεις και τα συναισθήματα του εκφράζονται αρμόνικα, πηγαία, με την δυναμική που αρμόζει σ’ έναν άνθρωπο με γνώσεις, πίστη και ιδανικά. Χαίρομαι ιδιαίτερα που ξαναδιαβάζοντας τα ποιήματα του ύστερα από τόσα χρόνια, ανακαλύπτω το μέγεθος της ποιητικής του ανωτερότητας, η οποία – ως συνήθως - δεν έμελλε να αναγνωριστεί παρά μόνον μετά θάνατον.
Ματίνα Κ. Καρελιώτη
